بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏

الم (1)

ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ (2)

ترجمه‏ در ادامه مطلب...

الم (در آن و امثالش وجوهى گفته شده است كه نقل خواهيم نمود) اين كتاب جاى هيچ شكى در آن نيست راهنماى پرهيزكارانست.

حروف اوائل سوره‏ها

در باره حروفى كه در اوائل بعضى از سوره‏ها آمده است نظريات و وجوهى بيان شده است كه أهمّ آنها از اينقرار است:

1- جز خدا كسى نميداند

از متشابهاتى است كه جز خدا كسى معناى آنها را نميداند و باين مضمون رواياتى از ائمه عليهم السلام وارد شده است.

اهل سنت از امير المؤمنين عليه السلام نقل كرده‏اند كه آن حضرت فرمود: براى هر كتاب قسمت‏هاى بر گزيده ايست و برگزيده اين كتاب «حروف تهجى» است.

شعبى ميگويد براى خدا در هر كتاب سرّيست و آن سرّ در قرآن، همان حروف تهجّى است كه در اوائل سوره‏ها ذكر شده است.

2- نام سوره‏ها

نام‏هاى سوره‏هايى است كه باين حروف آغاز شده است.

3- اشاره باسم و يا صفتى از خدا

هر يك از آنها و يا مجموعشان اشاره باسم و صفتى از صفات خدا است مثلًا «ا لم» 1- انا (من) ل- اللَّه- م اعلم و مجموعاً: «انا اللَّه اعلم» (من خداى دانايم).

و «المر» اشاره به: «انا اللَّه اعلم و ارى» (من خداياى دانا و بينايم).

ابن عباس در باره «ا لم» ميگويد: «الف» بر اسم خدا و «لام» بر اسم جبرئيل و «ميم» بر اسم محمّد دلالت ميكند. ابو اسحاق ثعلبى در تفسيرش حديثى را از على بن موسى الرضا عليه السلام نقل ميكند كه از امام صادق عليه السلام در باره «ا لم» سؤال شد؟

حضرت فرمود: در الف نمونه‏هايى از صفات خدا است باين ترتيب:

الف ابتداء حروف است و خدا ابتداى جهان 2- الف مستقيم است و انحراف ندارد و خدا عدل مطلق است 3- الف فرد و تنها است و خدا بى نظير و واحد است 4- الف به حروف ديگر چسبيده نيست ولى حروف ديگر بدان پيوسته‏اند خدا با صفات مخصوصش از همه خلق جداست ولى همه موجودات باو پيوستگى دارند. 5- الف از الفت و انس مشتق است زيرا او سبب تركيب و تأليف حروف ديگر ميشود همانطور كه خداوند سبب الفت خلق، و تركيب و تاليف جهان آفرينش است.

4- حروف پراكنده اسم اعظم‏

سعيد بن جبير ميگويد اين حروف مفردات پراكنده از اسم اعظم حق‏اند كه اگر كسى بتواند آنها را درست با هم تركيب كند اسم اعظم را خواهد فهميد مثلًا از تركيب «الر» و «حم» و «ن» كلمه «الرحمن» بدست ميآيد و همچنين حروف ديگر كه تشكيل اسمهاى ديگرى را مى‏دهد ولى ما اين توانايى را نداريم‏

5- سوگندهاى قرآن‏

ابن عباس ميگويد اين حروف قسم‏هاى قرآن است و اخفش ميگويد علت اينكه خداوند باين حروف سوگند ميخورد، شرافت و برترى آنها است زيرا همين حروف شالوده و پايه همه جمله بندى‏ها در كتاب‏هاى آسمانى است كه بزبان‏هاى مختلف ميباشد و نيز اسم‏هاى الهى و سخن گويى مردم همه و همه بر پايه همين حروف است و از تركيب مختلف همين حروف است كه مردم با هم سخن ميگويند و بذكر و توحيد و ثناى حق ميپردازند و خدا با اين حروف قسم خورده است كه قرآن كتاب و كلام اوست.

6- براى ساكت كردن مردم‏

برخى ميگويند اين حروف آورده شده تا به سبب تازگى و نامأنوس بودن سبب سكوت مردم شود زيرا مشركان بنا گذاشته بودند كه به سخن رسول اكرم گوش ندهند و شلوغ كنند و حرف بزنند تا كسى سخن آن حضرت را نشنود همانطور كه قرآن ميگويد: «لا تَسْمَعُوا لِهذَا الْقُرْآنِ وَ الْغَوْا فِيهِ» اينان براى اينكه كسى بسخن پيامبر گوش ندهد گاهى دست ميزدند گاهى فرياد ميكشيدند و نيز ميخواستند تا خود پيامبر هم بغلط افتد و اشتباه كند (بخيال خودشان).

خداوند اين حروف را كه كاملًا تازگى داشت نازل نمود تا توجه آنان را بخود جلب كند و كلمات قرآن به گوش آنها خورده و شايد بدلشان راه يابد و بآنچه خير و صلاح آنها است آنان را برساند.

7- قرآن از همين حروف است‏

منظور اينست كه قرآنى را كه شما از آوردن آن ناتوانيد از جنس همين حروفى است كه با آنها سخن مى‏گوييد پس وقتى نميتواند نظير آن را بياوريد بدانيد كه از طرف خداست